Quy Trình Chi Tiết Tạo Dịch Chiết Xuất Trà Tâm Sen

Giới thiệu
Tâm sen (tim sen – mầm nhỏ bên trong hạt sen) là dược liệu quý trong Đông y, chứa nhiều alcaloid (như nuciferin, liensinine) và flavonoid tự nhiên, có tác dụng an thần, hỗ trợ giấc ngủ và hạ huyết áp.
Dịch chiết xuất từ trà tâm sen được ứng dụng trong ngành thực phẩm chức năng, dược phẩm và mỹ phẩm thiên nhiên.

Tim sen chính là phần mầm màu xanh của cây sen, sau khi bổ đôi hạt sẽ thấy được tim sen. Tác dụng nổi bật nhất của tim sen là giúp thanh nhiệt, an thần.

1. Chuẩn bị nguyên liệu

• Tâm sen:

  • Dùng tâm sen khô hoặc tươi (ưu tiên tâm sen thu hái tự nhiên, không phun thuốc bảo vệ thực vật).

  • Yêu cầu:

    • Khô đạt độ ẩm 10–12% (nếu nguyên liệu khô).

    • Màu xanh tươi hoặc xanh vàng nhạt tự nhiên.

    • Không nấm mốc, không lẫn tạp chất.

• Dung môi chiết xuất:

  • Thường sử dụng nước tinh khiết hoặc hỗn hợp nước – ethanol (nồng độ ethanol 30–50%) tùy mục tiêu sản phẩm (dược phẩm cần ethanol, thực phẩm chức năng thiên về nước).

• Thiết bị cần thiết:

  • Máy nghiền nguyên liệu.

  • Nồi chiết xuất có gia nhiệt và khuấy trộn.

  • Bộ lọc bã.

  • Thiết bị cô đặc chân không.

2. Quy trình chiết xuất

2.1. Nghiền nhỏ tâm sen

• Mục đích: Tăng diện tích tiếp xúc, giúp chiết xuất hiệu quả hơn.

• Cách làm: Nghiền tâm sen thành dạng bột thô hoặc mảnh nhỏ (kích thước hạt khoảng 0,5–2 mm).

2.2. Ngâm chiết lần 1

• Dung môi:

  • Nếu là thực phẩm chức năng: Dùng nước tinh khiết.

  • Nếu là dược phẩm: Dùng hỗn hợp nước:ethanol (tỉ lệ 70:30).

• Tỉ lệ nguyên liệu/dung môi: 1 : 8–10 (theo trọng lượng).

• Nhiệt độ chiết: 65–75°C.

• Thời gian chiết: 2–3 giờ, khuấy đều nhẹ nhàng.

Lưu ý quan trọng:

• Không chiết ở nhiệt độ quá cao (>80°C) vì alcaloid dễ phân hủy, mất hoạt tính sinh học.

• Chiết trong hệ thống kín để giảm thất thoát tinh dầu tự nhiên.

2.3. Lọc tách bã

• Lọc dịch chiết bằng vải lọc mịn hoặc máy lọc chuyên dụng.

• Thu lấy dịch trong, loại bỏ hoàn toàn bã tâm sen.

2.4. Ngâm chiết lần 2 (nếu cần)

• Dùng bã sau chiết lần 1.

• Ngâm với lượng dung môi bằng 50–70% so với lần 1.

• Thời gian chiết: 1,5–2 giờ ở 65°C.

• Lọc lấy dịch, rồi hòa chung với dịch chiết lần 1.

3. Cô đặc dịch chiết

• Mục đích:

  • Giảm lượng nước.

  • Tăng nồng độ hoạt chất alcaloid, flavonoid.

• Phương pháp:

  • Cô đặc chân không ở nhiệt độ thấp 40–55°C để bảo vệ các hợp chất nhạy nhiệt.

• Chỉ tiêu cô đặc:

  • Dịch chiết đạt độ Brix 20–25° hoặc hàm lượng alcaloid tổng theo yêu cầu (ví dụ ≥1%).

4. Tiệt trùng (tuỳ theo sản phẩm)

• Nếu dùng trực tiếp: tiến hành tiệt trùng nhanh (72–75°C trong 15–30 giây).

• Nếu dùng tiếp để sấy phun, sấy thăng hoa, có thể bỏ qua bước này.

5. Thành phẩm dịch chiết

• Dạng lỏng sánh nhẹ.

• Màu sắc: xanh nhạt, vàng lục hoặc vàng nhạt (không đục).

• Mùi vị: đặc trưng mùi thơm dịu nhẹ của tâm sen.

• Đặc tính: giàu alcaloid (liensinine, nuciferine), flavonoid và tanin tự nhiên.

Sơ đồ tổng quát quy trình:

1. Chuẩn bị tâm sen
   → Nghiền nhỏ
   → Ngâm chiết lần 1
   → Lọc bã
   → (Tùy chọn) Ngâm chiết lần 2
   → Trộn dịch chiết
   → Cô đặc chân không
   → Tiệt trùng (nếu cần)
   → Dịch chiết xuất trà tâm sen thành phẩm

Một số lưu ý kỹ thuật đặc biệt

II. Công dụng của trà tim sen

• Giúp an thần, làm giấc ngủ ngon, sâu
• Hỗ trợ làm ổn định huyết áp
• Thanh nhiệt, giải độc
• Hỗ trợ điều hòa chứng bí tiểu
• Hỗ trợ điều hòa chứng tiểu đường
• Ồn định huyết áp
• Giảm cân